یک نکته طلایی در روند تولید و پرورش قارچ دکمه ای

برخی از افراد در کشت و پرورش قارچ دکمه­ ای دچار خطاهایی می‌شوند که به دلیل عدم آگاهی می ­باشد و در نتیجه از لحاظ اقتصادی ضرر می‌کنند، درحالی‌که با دانستن برخی از نکات مهم در روند تولید و پرورش به‌راحتی می‌توان از خسارت‌های بیشتر جلوگیری نمود. در این ویدئو به یکی از این نکات مهم پرداخته می‌شود.

برای دیدن فیلم یه سری به سایت دیتا قارچ بزنید..

آیا میزان تحمل به شوری قارچ دکمه‌ای را می دانید؟

رشد گیاه تحت شرایط شوری، از طریق تنش آبی، تجمع یون‌های سمی و عدم تعادل تغذیه‌ای محدود می‌شود. تأثیرات شوری در گیاهان متناسب با گونه گیاهی و شرایط محیطی متفاوت است؛ ولی در پرورش قارچ دکمه ­ای در این مورد اطلاعات کمی وجود دارد که در این مقاله به آن می پردازیم.

قارچ دکمه­ ای و شوری

در طول پرورش معمول قارچ دکمه‌ای، رشد میسلیوم ها، تعداد پریموردیاهای ابتدایی و توسعه‌ی اندام قارچی، همگی تحت تأثیر محتوای رطوبتی کمپوست و لایه فوقانی آن یعنی خاک­ پوششی، قرار می‌گیرند.

کیفیت آب، به‌عنوان عاملی در تولید بهینه قارچ شناخته ‌شده است اما اطلاعات کمی درباره تأثیر شوری محیط کشت وجود دارد. به نظر می‌رسد که شوری آب مورد استفاده، یک عامل بزرگ در کاهش تولید باشد و ممکن است به‌ عنوان مسئول کشت‌های ناموفق که در مزارع تولید تجاری قارچ رخ‌داده‌اند، شناخته شود. 

برخلاف بسیاری از محصولات گیاهی دیگر، اطلاعات زیادی درباره تحمل به شوری قارچ‌های خوراکی وجود ندارد؛ ولی در این مقاله، درباره­ ی تعیین شوری بحرانی در محیط کشتی که در آن، تولید قارچ‌ها کاهش می‌یابد و همچنین ارزیابی سهم نسبی تنش آبی و سمیت یون‌های ویژه در کاهش تولید قارچ در محیط‌های شور صحبت می شود. 

آزمایشات در یک محیط کنترل شده، در اتاقک کشت قارچ، انجام شدند. سینی‌های پلاستیکی با مساحت ۰/۰۹ مترمربع که با ۲ کیلوگرم کمپوست قارچ پاستوریزه شده و تجاری، پر شده بودند و با قارچ آگاریکوس تلقیح شدند. در طی یک دوره ۱۰ روزه‌ی رشد میسلیوم، دمای ۲۵ درجه و رطوبت نسبی ۹۵ درصد، درون کمپوست اعمال شد. کمپوست با یک لایه ۵ سانتیمتری از پیت ماس که PH= 7 آن به وسیله کلسیم کربنات تنظیم گردید، پوشیده شد. وقتی میسلیوم در خاک‌پوششی دیده شد (معمولاً ۷ روز بعد)، دما به ۱۸ درجه و رطوبت نسبی به ۹۰ درصد کاهش یافت. اسپروفورها، ۱۴ روز بعد از پوشش ظاهر شدند و در طول فواصل ۶ هفته بعدی برداشت شدند.

هنگامی که خاک پوششی اعمال گردید، با محلول‌های نمک طعام و PEG در پتانسیل‌های اسمزی مختلف، آبیاری شد. غلظت‌های محلول نمک طعام و PEG متفاوتی اعمال گردید و آب مقطر به‌ عنوان تیمار شاهد به‌کاربرده شد.

نمک طعام 

نتیجه­ گیری:

استفاده از محلول‌های نمک طعام و پلی‌اتیلن­گلایکول (PEG)، از طریق کاهش تدریجی پتانسیل اسمزی خاک‌پوششی (کاهش آب در دسترس برای میسیلیوم ها) مورد استفاده در کشت قارچ دکمه‌ای باعث کاهش چشمگیری در تولید قارچ‌ها شد.

این حاکی از این است که در غلظت‌های بالای PEG، به علت تأثیرات اسمزی، تولید با یک روند کاهشی، ادامه می‌یابد ولی در غلظت‌های بالای نمک طعام، رشد از طریق یک فاکتور اضافه‌تری، به تأخیر می‌افتد و این احتمالاً به علت تأثیر سمیت یونی بود.

در غلظت‌های اسمزی نمک طعام بیشتر از ۰/۴۸- MPa، سدیم بیشتری به اسپوروفورها (محل تولید اسپورها) وارد می‌گردد و این با کاهش در تولید اسپوروفورها، هم‌زمان گردید. گلایکوفیت­ ها (گیاهانی که در محیط‌های شور زندگی می‌کنند)، برای جلوگیری از تجمع یون‌های سمی در بافت‌های در حال رشد فعال خود، نمک را دفع می‌کنند. توانایی تنظیم تجمع یون‌های سدیم، به‌عنوان یک فاکتور مهم در بقای گیاهان خاص در محیط‌های شور در نظر گرفته‌شده است. به نظر می‌رسد که قارچ دکمه ­ای سفید در تنظیم جذب یون‌های سدیم در غلظت‌های بالای نمک ناتوان است و این منجر به تجمع غلظت‌های سمی سدیم برای اسپوروفورها می‌شود.

همچنین رشد قارچ می‌تواند تحت شرایط شوری، به علت عدم تعادل تغذیه‌ای محدود شود. افزایش غلظت‌های سدیم درون اسپوروفورها که به علت غلظت بالای نمک طعام رخ می‌دهد، با کاهش قابل‌توجهی در غلظت یون‌های کلسیم (۰/۰۲ درصد ماده خشک) همراه می‌شود که به طول قابل‌توجهی کمتر از مقدار معمول موردنیاز برای تولید محصول بالا و سالم است؛ بنابراین کمبود کلسیم در بافت‌های اسپوروفور، ممکن است یک فاکتور دیگر در کاهش رشد و تولید در شوری‌های بالا باشد.

وقتی‌که غلظت‌های اسمزی یکسان از نمک طعام و PEG، بکار برده شد، غلظت‌های نیتروژن، فسفر، منیزیم، منگنز، پتاسیم، روی و آهن در ماده خشک اسپوروفور یکسان بود. این عناصر حتی مشابه به غلظت‌های گزارش شده در قارچ‌های سالم بودند؛ بنابراین بعید است که کاهش رشد ناشی از شوری به دلیل عدم تعادل یا کمبود این یون‌ها باشد.  

تیمار با محلول‌های نمک طعام، باعث افزایش غلظت یون‌های کلر و سدیم و کاهش غلظت کلسیم در ماده خشک اسپروفور گردید ولی محلول‌های PEG تأثیری نداشتند. به نظر می‌رسد زمانی که محیط کشت شدیداً شور باشد، سمیت یونی همراه با تجمع بیش ‌از حد یون‌های سدیم و کلر، یا عدم تعادل یونی همراه با کاهش هم‌زمان یون‌های کلسیم، فاکتورهای مازاد بر تنش اسمزی در کاهش تولید اسپوروفورها باشند.

سخن آخر …

در قارچ دکمه‌ای غلظت اسمزی بحرانی نمک طعام در خاک‌پوششی به عبارت دیگر غلظتی که باعث کاهش ۱۰ درصدی تولیدمی‌شود، ۰/۱- MPa است که این مقدار با ۲۹ میلی مول نمک طعام با هدایت الکتریکی  EC) 2/8) دسی زیمنس بر متر در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد برابر است.

 بنابراین مشابه با گوجه، خیار و کلم، قارچ دکمه‌ای در طبقه‌بندی تحمل به شوری محصولات، در گروهنسبتاً حساس به شوری شناخته می‌شود.

چرا باید Co2 سالن های پرورش قارچ دکمه ای را کنترل کنیم؟

یکی از مهم ­ترین فاکتورهای محیطی در پرورش قارچ دکمه­ ای، غلظت Co₂ می باشد که تنظیم غلظت آن در هر مرحله تاثیر زیادی در عملکرد و کیفیت قارچ های برداشت شده دارد.

۱- مقدمه

غلظت معمولی Co₂ در هوا ۰/۳% معادل ppm ۳۰۰ است. میکروارگانیسم­ های موجود در کمپوست و خاک پوشششی و خود میسیلیوم های در حال رشد، Co₂ لازم را تولید می‌کنند و نیازی به تولید Co₂ توسط ما نمی‌باشد ولی میزان Co₂در هر مرحله باید کنترل شود.

۲- غلظت Co₂ در مراحل پرورش قارچ دکمه ای

۱-۲- مرحله­ ی رشد رویشی

در مرحله ریسه دوانی قارچ دکمه­ ای غلظت Co₂ ppm۵۰۰۰ -۱۰۰۰۰ در بستر کشت پیشنهاد شده است. برخی معتقد هستند این میزان نباید از ppm ۲۰۰۰۰ بیشتر شود. تا زمانی که میسیلیوم ها رشد رویشی دارند غلظت Co₂ بین ۵۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ ppm متغیر است. وجود گاز Co₂ برای رشد میسیلیوم ها ضروری است زیرا میسیلیوم ها از Co₂ به‌عنوان منبع کربن برای رشد خود استفاده می‌کنند.

معمولاً در مراحل رشد رویشی قارچ دکمه‌ای، هوای تازه به میزان کمی لازم است و با ورود به فاز زایشی جهت تولید اندام بارده قارچ نیاز به هوای تازه بیشتری است. اصولاً با جریان یافتن هوا، فرایند تبخیر از سطح بستر صورت گرفته و در صورتی که جریان هوا به صورت یکنواخت نباشد برخی از بسترها بیشتر از بقیه خشک می شوند.

۲-۲- مرحله­ ی رشد زایشی

 برای ورود میسیلیوم ها از فاز رویشی به زایشی غلظت Co₂ باید کم شود. معمولاً در مرحله هوادهی با کاهش دما با یک تهویه مناسب که با ورود هوای تازه همراه است، غلظت Co₂ را به ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ppm می‌رسانند و اجازه نمی‌دهند که غلظت Co₂ از ۱۵۰۰ ppm بالاتر برود.

درواقع با ورود هوای تازه اکسیژن وارد و Co₂ را از دریچه خروجی تحت فشار مثبت خارج می‌کنند. در این حالت Co₂ با هوای تازه مخلوط شده و تحت فشار مثبت به سمت دریچه‌های خروجی رفته و درنهایت از سالن خارج می‌شود. در این راستا هوای گرم هم با Co₂ خارج می‌شود. هوای گرم با هوای سرد جابجا می‌شود و گردش هوا به وجود می‌آید. در طول گردش و جابجایی هوا توصیه‌شده است که سرعت هوا در بالای سطح بستر ۱۰-۱۵ سانتی‌متر بر ثانیه باشد. اطمینان حاصل شود که گردش هوا بر قفسه‌های مرکزی در ردیف‌های وسط هم انجام گیرد. در واقعطراحی قفسه بندی سالن پرورش  باید به نحوی صورت گیرد که گردش هوا را دچار مشکل نکند. در نظر گرفتن دو راهرو در کنار و یک راهرو در وسط با عرض مناسب منطقی است. قبلاً پیشنهاد می­شد می­توان با سوزاندن یک تکه چوب، جهت جابجایی هوا در سالن را به‌راحتی تشخیص داد. باید مطمئن شد که نقاط کوری جهت گردش هوا در سالن وجود ندارد و در صورتی که قفسه بندی اصولی باشد نباید مشکلی در گردش هوا ایجاد شود.

برای ۶ بار تعویض هوا در هر ساعت در سالن ۱۰۰ متری با ارتفاع ۵ متر از زمان هوادهی تا اتمام فلش‌های اول و دوم توصیه می‌گردد، ولی باید هواساز قابلیت آن را داشته باشد پس در انتخاب هواساز و سفارش ساخت آن باید دقت کرد. پس ‌از آن در فلش‌های بعدی، ۴ بار تغییر هوا در هر ساعت، جهت حفظ میزان ۱۶% اکسیژن کافی است. میزان باز بودن دریچه به عوامل زیادی مانند قدرت و دور پروانه، قطر پروانه، دور موتور و نوع طراحی ساخت هواساز و … بستگی دارد و نمی­توان دقیق اظهارنظر کرد. بهترین روش اندازه گیری مداوم Co₂ می باشد و پیدا کردن یک فرمول برای باز بودن دریچه ها خطای زیادی خواهد داشت.

برای یافتن راه حل ها به سایت دیتا قارچ یه سری بزنید.عالیه

نواع روش‌های کشت قارچ دکمه‌ای

روش‌های مختلفی جهت کشت مطلوب در پرورش قارچ دکمه‌ای وجود دارد ازجمله کشت جعبه‌ای، کیسه‌ای و قفسه‌ای را می‌توان نام برد. هرکدام از این روش‌ها، معایب و محاسن خاص خود را دارد ولی به‌طور کلی باید از لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه باشد، هوا به‌خوبی در آن جریان داشته باشد و شرایط تخمیر در آن صورت نگیرد.

در این مقاله معایب و محاسن هر روش ذکرشده و با توجه به آن‌ها می‌توان به انتخاب یک روش پرورش قارچ دکمه‌ای متناسب با امکانات و هزینه‌های موجود رسید.

سیستم کیسه‌ای

کیسه‌هایی که برای پرورش قارچ دکمه­ ای استفاده می‌شوند، معمولاً از جنس پلی‌اتیلن هستند و معمولاً دارای سوراخ‌هایی هستند و اگر سوراخ نداشتند باید اطراف کیسه‌ها را سوراخ کرد و مانع از تخمیر بی‌هوازی شد. دقت شود در این سیستم به‌هیچ‌عنوان ته‌کیسه‌ها سوراخ نشوند، زیرا آب انتهای کیسه‌ها به طبقات زیری چکیده می‌شود. اگر کیسه‌ای تهویه کافی نداشته باشد بوی ترشی مشخصی از آن کیسه استشمام می‌شود. قطر دهانه کیسه‌ها حدود ۳۵ سانتی‌متر و ارتفاع آن هم ۳۵-۴۰ سانتی‌متر می‌باشد. در هر کیسه معمولاً میزان ۱۲ کیلوگرم کمپوست قرار می‌گیرد. میزان کمپوست درون کیسه‌ها اهمیت چندانی ندارد نکته‌ی مهم کنترل درجه حرارت در همه‌ی قسمت‌های درون کیسه و حتی مرکز آن می‌باشد بنابراین برای تنظیم دما در همه‌ی قسمت‌های کمپوست، اگر قطر کیسه کم باشد می‌توان ارتفاع کمپوست بیشتری در آن قرار داد و اگر قطر کیسه بیشتر بود ارتفاع کمپوست درون کیسه را کمتر می‌گیرند.

سیستم کیسه‌ای هزینه کمتری نسبت به سیستم‌های جعبه‌ای و قفسه‌ای دارد و برای واحدهای کوچک‌تر و واحدهایی که امکان ضدعفونی با بخار برای سالن‌هایشان وجود ندارد، این سیستم مناسب می‌باشد. امکان کنترل آفات و بیماری‌ها در این روش وجود دارد به نحوی که با تشخیص سریع کیسه‌های آلوده، درب کیسه‌ها را بسته و به‌راحتی از سالن دور می‌شود. این روش تقریباً منسوخ شده و دیگر استفاده نمی­شود.

منبع عکس: http://www.ecolagro.in/Images/slider/Mushroom3.jpg

http://vikasmushrooms.com/wp-content/uploads/2013/09/button_mushrooms1.jpg :منبع عکس

سیستم جعبه‌ای

از جعبه‌های چوبی یا پلاستیکی برای کشت قارچ استفاده می‌شود. جهت جلوگیری از سرایت آلودگی از چوب جعبه‌ها به کمپوست، کف جعبه‌ها را یک لایه پلاستیک پهن می‌کنند. در این سیستم اگر از جعبه‌های پلاستیکی میوه که دارای منافذ زیادی جهت تهویه مناسب می‌باشد، موفقیت بیشتر خواهد بود. فقط مشکل تمیز کردن جعبه‌های استفاده شده وجود دارد. در روش سیستم جعبه‌ای می‌توان از اتاق‌های مجزایی برای رشد میسیلیوم در بستر و خاک و میوه­ دهی استفاده کرد.

 منبع عکس: http://www.mushroomadventures.com/Images/media/Experiments/mushroom-experiment-pennstate.jpg

https://files.shroomery.org/files/04-31/098614224-DSC00789.jpg: منبع عکس

سیستم قفسه‌ای

قفسه­ ها از جنس آلومینیوم ساخته می­شوند ولی به دلیل گرانی از لوله‌های گالوانیزه استفاده می­شود. ساخت قفسه‌های استیل پرهزینه است ولی بادوام و اصولی می‌باشد. سیم­کشی جهت نگهداری کمپوست باسیم‌های گالوانیزه ۲/۵ انجام می­گیرد. ابعاد قفسه‌ها ۶۵ × ۱۴۰ سانتی‌متر یا ۶۵ × ۱۶۰ در نظر می­ گیرند که طرز قرارگیری یک بلوک کمپوست با ابعاد ۴۰×۶۰ بسته به ابعاد قفسه­ ها متفاوت خواهد شد. تعداد طبقه­ ها بسته به سالن از ۱ تا ۶ متغیر است. معمولاً فاصله دو طبقه از همدیگر ۸۰-۷۰ سانتی­ متر (جهت تهویه مطلوب این فاصله مناسب است)، فاصله آخرین طبقه از سقف اگر سقف عایق بود ۷۰-۸۰ سانتی­ متر و اگر عایق نبود تا یک متر و فاصله طبقه اول تا زمین ۱۵-۲۰ سانتی­ متر جهت گردش هوا و شستشوی راحت­تر در نظر می ­گیرند. به‌طورکلی فاصله قفسه‌ها تا دیوار ۹۰-۸۰ سانتی­متر و فاصله راهرو بین قفسه‌ها ۱۵۰-۱۲۰ سانتی‌متر در نظر می­ گیرند. عرض قفسه‌ها حدود ۱۵۰ سانتی‌متر تا از هر دو طرف دسترسی به سطح بستر وجود داشته باشد. در ابتدای این سالن‌ها درب ورودی و در انتهای آن درب خروجی جهت تخلیه سالن وجود دارد.

در اطراف قفسه‌ها باید فضای کافی برای افراد برداشت کننده و تبادل مناسب هوا وجود داشته باشد. در برخی از کشورها برای جلوگیری از افزایش کار کارگران، قوانینی در مورد عرض قفسه‌ها و فاصله بین آن‌ها وجود دارد تا کارگران در هنگام برداشت با مشکل روبرو نشوند. درواقع قارچ چین‌ها باید قارچ‌ها را در دید خود داشته باشند و برای جابجا نمودن آن‌ها نیازی به تکان دادن و فشردن قارچ‌ها و یا سکو نباشد. همچنین در مورد نژادهای متداول قارچ، وجود ارتفاع بیشتر بین قفسه‌ها بهتر است زیر تهویه هوا به‌خوبی انجام می‌گیرد و کنترل شرایط محیطی نیز بهتر صورت می‌گیرد.

در سیستم قفسه‌ای به دلیل وسیع بودن قفسه‌ها، با بروز یک آلودگی کوچک در قسمتی از سالن، سریعاً به همه‌ی قسمت‌های سالن گسترش می‌یابد. سیستم قفسه‌ای، روشی آسان و کم‌هزینه در پرورش قارچ دکمه‌ای است. در این روش برداشت قارچ‌ها از سطح قفسه‌ها راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌گیرد. در مقاله­ ی انواع قفسه­ بندی در پرورش قارچ دکمه‌ای راجع به قفسه‌بندی و انواع آن توضیحات بیشتری خواهیم داشت که می تونید درسایت زیر پیداش کنید.

منبع:دیتا قارچ